Transteoretyczny model zmiany od lat wykorzystywany jest w obrazowaniu procesu zmian w terapii.

W 1982r. dwóch psychologów: James Prochaska i Carlo DiClemente stworzyli ten 6 etapowy model, aby uporządkować i nazwać etapy zmian, których dokonuje pacjent. Pracowali oni z osobami uzależnionymi, opracowany przez nich model zmiany wykorzystywany jest jednak w wielu różnych terapiach i pozwala dokładnie przyjrzeć się procesowi dokonywania zmian w swoim życiu. W leczeniu zaburzeń odżywiania także mamy do czynienia z pokonywaniem przez pacjentów poszczególnych etapów tego modelu. Szczególną popularnością cieszy się on w nurcie poznawczo – behawioralnym (CBT).

Jakie etapy wyróżniamy w tym modelu?

• Prekontemplacja
• Kontemplacja
• Przygotowanie
• Działanie
• Utrzymanie
• Nawrót

Etapy następują kolejno po sobie. Badacze nałożyli je na wzór koła, co pokazuje możliwą powtarzalność cyklu. Co ważne, niekoniecznie musi dojść do nawrotu, jednak jest on normalnym etapem, który może nastąpić.

Pierwszym opisanym przez badaczy etapem jest prekontemplacja.

Prekontemplacja to moment, w którym jeszcze nie jesteśmy świadomi tego, że chcemy coś zmienić. Czas, w którym odpowiada nam obecny stan rzeczy.

Przy zaburzeniach odżywiania jest to sytuacja, w której to bliscy dostrzegają chorobę, natomiast osoba, której to dotyczy uważa, że wszystko jest w porządku, często nie chce pomocy. Może nie dostrzegać tego, co zabiera choroba. Jest to czas szczególnie trudny dla bliskich. Borykają się oni z troską o dziecko i często odmową przyjęcia jakiejkolwiek pomocy. Co wtedy zrobić? Obecność, uważność i bliskość – to 3️ filary potrzebne do wspierania dziecka, które być może jeszcze nie wie, że potrzebuje pomocy. Czasami to rodzic musi podjąć decyzję o rozpoczęciu leczenia, warto pamiętać wtedy o pokazaniu dziecku, że nam na nim zależy i że chcemy tylko jego dobra.

Kolejny etap w transteoretycznym modelu zmiany to kontemplacja.

Kontemplacja – kolejny z etapów charakteryzuje pewna zmiana w świadomości, jednak nie ma w niej decyzji o zmianie w działaniu. Jest to czas analizy wszystkich za i przeciw, pełen wahań i niepewności.

Osoba doświadczająca zaburzeń odżywiania może w tym etapie zacząć dostrzegać, co traci, chorując. Może zauważać symptomy wyniszczenia organizmu, mieć mniej siły, doświadczać obniżonej odporności. Jest to etap, w którym zastanawia się czy trudności, które odczuwa w związku z chorowaniem przewyższają korzyści uzyskane dzięki niemu. Jak wtedy wspierać taką osobę? Nie skupiajmy się na nieprzyjemnych skutkach, pokazujmy co można zyskać decydując się na zdrowienie.

Przygotowanie to etap, w którym warto zachęcać do przyjmowania wsparcia z zewnątrz.

Pokonywanie zaburzeń odżywiania jest trudne i wymaga czasu. Osoba, której chcemy pomóc powinna wiedzieć, że może na kogoś liczyć, ale też, że drobne niepowodzenia nie przekreślają całego procesu.

Przygotowanie. Jest to moment, w którym podejmujemy decyzję o zmianie. Może zawierać tworzenie planu, poszukiwanie wsparcia, charakteryzuje się też wzrostem motywacji do zmiany.

Następny opisany przez psychologów etap to działanie.

Działanie to intensywny i aktywny etap. Cechuje go podejmowanie wielu wysiłków, aby dokonać reorganizacji w dotychczasowym stanie rzeczy.

Działaniem może być rozpoczęcie współpracy ze specjalistą lub terapia w ośrodku. Czasem jest to też samodzielne wdrażanie nowych zachowań według ustalonego wcześniej planu. W zaburzeniach odżywiania to czas, w którym wsparcie jest szczególnie ważne. Próba wprowadzenia nowych nawyków żywieniowych może wiązać się z dolegliwościami somatycznymi, dlatego wielu przypadkach niezbędne są konsultacje medyczne oraz dietetyczne.

Wejście w etap utrzymania jest zależne od tego, jak przebiegały poprzednie.

Odpowiednio wdrożone zmiany i nawyki pozwalają utrzymać stan, do którego dążył pacjent. Tutaj liczy się to, co zostało wypracowane. Jeżeli osoba, która podjęła się leczenia zaburzeń odżywiania otrzymywała wsparcie do tego momentu, warto je utrzymać i pokazać, że nadal jest ważna. Zaburzenia odżywiania stają się czasem elementem czyjejś tożsamości – akceptacja człowieka, nawet takiego, który się zmienił potrafi być bardzo budująca i stanowić ważną podporę w utrzymaniu zmiany.

Utrzymanie jest etapem, w którym motywacja jest nieco mniejsza.

Nawrót to etap, który może, ale niekoniecznie musi nastąpić.

Prochaska i DiClemente wykazali, że wychodzenie z nałogu może wiązać się z kilkukrotnym przejściem wszystkich etapów na kole zmiany. W zaburzeniach odżywiania nawrót także jest czymś normalnym. To podejście do niego jest ważne. Gdy potraktujemy zdrowienie zerojedynkowo, nawrót może trwać bardzo długo i może być trudno wrócić do cyklu zmian. Uświadomienie sobie, że potknięcia wystąpią, są normalne i warto wyciągnąć z nich wnioski, pomaga budować akceptację siebie, która jest tak ważna dla osób z zaburzeniami odżywiania. Transteoretyczny model zmiany zawiera 6 etapów, ale nie wszystkie muszą wystąpić u każdego.

Czy podczas tego etapu można jakoś pomóc chorującej osobie? Oczywiście. Pokazanie pełnej akceptacji człowieka, bez skupiania się na niepowodzeniach, pokazanie, że jest ktoś, kto stoi za niego i trzyma kciuki za dalszą walkę – to najlepsze co można zrobić. Potrzebujesz  pomocy specjalistów? Skontaktuj się z nami.

Podsumowując, transteoretyczny model zmiany jest tylko przykładem uporządkowania etapów zmian. Nazwanie każdego etapu dla samego siebie jest pomocne, jednak nie stanowi o skuteczności procesu. Posiadane zasoby, wsparcie bliskich oraz specjalistów, którzy pracują zespołowo dają duże szanse na pokonanie zaburzeń odżywiania.